تفسیر نمونه : سوره فلق آیات 5 – 1

  113 )سوره فلق این سوره در مکه نازل شده و داراى 5 آیه است                                                                                       

تفسیر نمونه ج : 27ص :454

محتوى و فضیلت سوره فلق

جمعى معتقدند که این سوره در مکه نازل شده است هر چند جمعى دمحتواى این سوره تعلیماتى است که خداوند به پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) خصوصا و به سایر مسلمانان عموما ، در زمینه پناه بردن به ذات پاک او از شر همه اشرار مى‏دهد ، تا خود را به او بسپارند ، و در پناه او از شر هر موجود صاحب شر در امان بدارند. در باره شان نزول این سوره روایاتى در غالب کتب تفسیر نقل شده که مطابق آنها پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) به وسیله بعضى از یهود مورد سحر قرار گرفته ، و بیمار شده بود ، جبرئیل نازل شد و محل ابزار سحر را که در چاهى پنهان کرده بودند نشان داد ، آن را بیرون آوردند ، سپس این سوره را خواندند ، و حال پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) بهبود یافت .

با سلام خدمت استاد عزیز آقای قیوم زاده:

                                  این جانب محمد رضا بابائی فیض آباد وظیفه دانستم که از زحمات شما و گفتار آموزنده شما تقدیر و تشکر نمایم و آنها را در زندگی روزمره خود یادآوری نمایم .

                                                                                      با سپاس فراوان – سالم و وموفق باشید

قل اعوذ برب الفلق مصدر عوذ که کلمه اعوذ متکلم وحده از مضارع آن است، به معنای حفظ کردن خویش و پرهیز دادن از شر از راه پناه بردن به کسی است که می‏تواند آن شر را دفع کند، و کلمه فلق - به فتحه اول و سکون دوم - به معنای شکافتن و جدا کردن است، و این کلمه در صورتی که با دو فتحه باشد صفت مشبهه‏ای به معنای مفعول خواهد بود، نظیر قصص به دو فتحه (چون قصص به کسره اول و فتحه دوم جمع قصه است)، که به معنای مقصوص یعنی حکایت شده، و یا نقل شده است، و غالبا این کلمه بر هنگام صبح اطلاق می‏شود، و فلق یعنی آن لحظه‏ای که نور گریبان ظلمت را می‏شکافد و سر بر می‏آورد.

و بنابراین، معنای آیه چنین می‏شود: بگو من پناه می‏برم به پروردگار صبح، پروردگاری که آن را فلق می‏کند و می‏شکافد، و مناسب این تعبیر با مساله پناه بردن از شر، که خود ساتر خیر و مانع آن است، بر کسی پوشیده نیست.

در این سوره به رسول گرامی خود دستور می‏دهد که از هر شر و از خصوص بعضی شرور به او پناه ببرد، و این سوره به طوری که از روایات وارده در شان نزولش بر می‏آید در مدینه نازل شده است.

قل اعوذ برب الفلق مصدر عوذ که کلمه اعوذ متکلم وحده از مضارع آن است، به معنای حفظ کردن خویش و پرهیز دادن از شر از راه پناه بردن به کسی است که می‏تواند آن شر را دفع کند، و کلمه فلق - به فتحه اول و سکون دوم - به معنای شکافتن و جدا کردن است، و این کلمه در صورتی که با دو فتحه باشد صفت مشبهه‏ای به معنای مفعول خواهد بود، نظیر قصص به دو فتحه (چون قصص به کسره اول و فتحه دوم جمع قصه است)، که به معنای مقصوص یعنی حکایت شده، و یا نقل شده است، و غالبا این کلمه بر هنگام صبح اطلاق می‏شود، و فلق یعنی آن لحظه‏ای که نور گریبان ظلمت را می‏شکافد و سر بر می‏آورد.

در تفسیر قمی از پدرش از نوفلی از سکونی از امام صادق (علیه‏السلام‏) روایت آورده که فرموده: رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) فرمود: فقر با کفر فاصله چندانی ندارد، و حسد آن قدر مؤثر است که گویی می‏خواهد از قضا و قدر الهی هم جلو بزند.

در کتاب عیون به سند خود از سلطی از حضرت رضا از پدر بزرگوارش، و آن جناب از آبای گرامش از رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) روایت کرده‏اند که فرمود: نزدیک است که حسد از قضا و قدر الهی سبقت بگیرد.

(این تعبیر کنایه است از شدت تاثیر حسد، نه اینکه می‏تواند سبقت بگیرد، چون تاثیر حسد هم خود از قضاء و قدر الهی است).

و در الدر المنثور است که: ابن ابی شیبه از انس روایت کرده که گفت: رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) فرمود: حسد حسنات آدمی را می‏خورد، آنچنان که آتش هیزم را. (لطفی که در این تشبیه بکار رفته از نظر خواننده مخفی نماند).

سوره از پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) نقل شده است که فرمود : انزلت على آیات لم ینزل مثلهن : المعوذتان : آیاتى بر من نازل شده که همانند آنها نازل نشده است ، و آن دو سوره فلق و ناس است.

و در حدیث دیگرى از امام باقر (علیه‏السلام‏) مى‏خوانیم : کسى که در نماز وتر سوره فلق و ناس و قل هو الله احد را بخواند به او گفته مى‏شود اى بنده خدا بشارت باد بر تو خدا نماز وتر تو را قبول کرد .

                                           ((هرگز علی از حق و حق از علی جدا نمی شود)).

دو حدیث از حضرت علی (ع):

العِلمُِ کنزٌ عظیمٌ لا یَفنی: دانش گنجینه ای بزرگ و فناناپذیر است که نابودی ندارد.

أَلْعِلْمُ ثَلاثَةٌ: أَلْفِقْهُ لِلاَْدْیانِ، وَ الطِّبُّ لِلاَْبْدانِ،وَ النَّحْوُ لِلِّسانِ: دانش سه قسم است: فقه براى دین، و پزشکى براى تن، و نحو براى زبان.

نکته‏ها:

  1 -مهمترین منابع شر و فساد

در آغاز این سوره به پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) دستور مى‏دهد که از شر تمام مخلوقات شرور به خدا پناه برد ، سپس در توضیح آن اشاره به سه گونه شر مى‏کند شر مهاجمین تاریک‏دل که از تاریکیها استفاده مى‏کنند و حمله‏ور مى‏شوند. شر وسوسه‏گرانى که با سخنان و تبلیغات سوء خود اراده‏ها ، ایمانها ، عقیده‏ها محبتها و پیوندها را سست مى‏کنند

از این اجمال و تفصیل چنین استفاده مى‏شود که عمده شرور و آفات از همینجا سرچشمه مى‏گیرد و مهمترین منابع شر و فساد این سه منبع است

1 -تاثیر سحر

2 -تناسب آیات

3 -شر حسودان!

ترجمه:

بنام خداوند بخشنده مهربان

1 -بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح.

2 -از شر تمام آنچه آفریده است.

3 -و از شر هر موجود مزاحمى هنگامى که وارد مى‏شود .

4 -و از شر آنها که در گره‏ها مى‏دمند ( و هر تصمیمى را سست مى‏کنند).

5 -و از شر هر حسودى هنگامى که حسد مى‏ورزد.

تفسیر : پناه مى‏برم به پروردگار سپیده دم!

در نخستین آیه به شخص پیغمبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) به عنوان یک الگو و پیشوا چنین

تفسیر نمونه ج : 27ص :458

دستور مى‏دهد : بگو : پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح که دل سیاهى شب را مى‏شکافد ( قل اعوذ برب الفلق).

از شر تمام آنچه آفریده است ( من شر ما خلق).

از شر همه موجودات شرور ، انسانهاى شرور ، جن و حیوانات و حوادث و پیشامدهاى شر و از شر نفس أماره

تفسیر نمونه ج : 27ص :457

سورة الفلق‏

بِسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ قُلْ أَعُوذُ بِرَب الْفَلَقِ‏(1) مِن شرِّ مَا خَلَقَ‏(2) وَ مِن شرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَب‏(3) وَ مِن شرِّ النَّفَّثَتِ فى الْعُقَدِ(4) وَ مِن شرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسدَ(5)

ترجمه:

بنام خداوند بخشنده مهربان

1 -بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح.

2 -از شر تمام آنچه آفریده است.

3 -و از شر هر موجود مزاحمى هنگامى که وارد مى‏شود .

4 -و از شر آنها که در گره‏ها مى‏دمند ( و هر تصمیمى را سست مى‏کنند).

5 -و از شر هر حسودى هنگامى که حسد مى‏ورزد.